Historyczne początki Krakowa łączą się z kształtowaniem się państwa polskiego. W IX wieku na wzgórzu wawelskim powstał gród obronny strzegący okolicznych osad należących do plemienia Wiślan, które pod koniec IX wieku uformowało własne państwo, będące częścią Państwa Wielkomorawskiego, a później Czech.

Książę Polan Mieszko I prawdopodobnie w 977 roku podbił tereny zamieszkane przez Wiślan, a rządy objął tu w roku 981. Po jego śmierci na Wawelu osiadł jego syn Bolesław Chrobry. Konsolidacja ziem dokonana poprzez tego władcę przyczyniła się do powstania państwa polskiego w pełnym tego słowa znaczeniu.

W tym czasie Kraków wysunął się na czoło miast stołecznych w państwie. Pod koniec X wieku stał się siedzibą biskupa podlegającego arcybiskupstwu w Gnieźnie. Wyróżniło to Kraków na tle innych europejskich miast.