nany już korzystnie w Polsce rosyjski historyk Nikita Pietrow, działacz praw człowieka, wiceprzewodniczący Stowarzyszenia 'Memoriał', jest autorem książek poświęconych aparatowi bezpieczeństwa ZSRR, które ukazały się także w językach obcych, jak np.

biografia Nikołaja Jeżowa, wydana nakładam Stanford Hoover Institution Press. Publikacja, którą teraz demonstrujemy jest polską edycją, uzupełnioną o najnowsze badania autora, jego książki Oprawcy. Oni spełniali zamówienia Stalina, która pod takim tytułem w 2011 r.

ukazała się w Moskwie dzięki staraniom 'Nowej Gazety'. Książka w sporym stopniu dotyka wciąż istniejącego rosyjskiego tabu. Na 320 stronach znajdujemy fakty, które przeczą rozpowszechnionym wyobrażeniom o stalinizmie.

Psy StalinaNikity Pietrowa to książka, która nie gra na emocjach czytelnika. Pietrow nie tworzy dramatycznego nastroju, nie stara się zaskakiwać. Jest w walce o pamięć swojego narodu żołnierzem pierwszej linii, a więc z zasady archiwistą poszukującym faktów i dokumentów.

Wnioski wyciąga z dochowaniem wszelkich rygorów naukowej ostrożności. A więc bez domysłów i fantazji, bez 'gdybania'. A i bez tego lektura książki jest fascynująca. 'Cała ta książka jest tak naprawdę o Stalinie' - rozpoczyna swoje dzieło autor.

Rzeczywiście, ale poszczególne rozdziały poświęcone są różnorodnym osobom i żaden nie dotyczy wprost generalissimusa, to jego osoba jest obecna praktycznie na wszelkich stronach. Nie o to zresztą chodzi Pietrowowi.

Zależy mu, aby nie rozpatrywać zachowań wykonawców zbrodni oddzielnie, jako jednostkowych patologii, nadużycia władzy czy choroby psychicznej. Wniosek z Psów Stalina jest inny. Sadyzm i żądza krwi nie są przypadkiem, odpryskiem, potrzebną ceną za utrzymanie porządku w nieprzystępnych czasach.

Przeciwnie, są to komponenty istotne, konstytutywne - świadomie wprowadzone, zaplanowane i konsekwentnie podtrzymywane. Poprzez samego Stalina i poprzez jego otoczenie działające tu w jakiejś obłędnej jedności.

Z punktu widzenia polskiego czytelnika stanowczo ważne są rozdziały poświęcone zbrodni katyńskiej, gdzie autor po raz pierwszy zamieszcza tak całkowitą listę zbrodniarzy sowieckich uczestniczących w tym mordzie.

Są to biogramy organizatorów zbrodni, konwojentów, tych którzy strzelali, grzebali trupy, sporządzali dokumenty związane z egzekucją, czyli tych osób, które w dzisiejszej Rosją są tajemnicą. Ich nazwiska są w materiałach śledztwa katyńskiego prowadzonego poprzez prokuraturę wojskową najpierw sowiecką, potem rosyjską w latach 1990-2004.

Większość tych dokumentów pozostała jednak utajniona, lecz zanim to się stało, część znalazła się w rękach badaczy. Inny rozdział książki pt. Znikomy Katyń dotyczy wciąż nie wyjaśnionej do końca zbrodni popełnionej w 1945 r.

przez NKWD na Białostocczyźnie na polskich żołnierzach podziemia i ludności cywilnej (tzw. Obława augustowska). Autor w wyjaśnieniu tej sprawy, badanej poprzez Instytut Pamięci Narodowej, ma swoje znaczne zasługi.

W książce możemy również przeczytać o działającym w Moskwie Laboratorium X - tajnym ośrodku, w którym prowadzono eksperymenty na ludziach związane z działaniem jadów i trucizn! Opisy przykładowych sylwetek sowieckich zbrodniarzy autor inicjuje nakreślenia sylwetki Berii, charakteryzowanego jako 'bezideowego stalinistę'.

detalowo opisano dojście Berii do wpływów i znaczenia, a następnie jego rolę jako najbliższego współpracownika i wykonawcy zamysłów szalonego wodza, przy okazji rozprawiającego się też z osobistymi konkurentami.

Czystki i zabójstwa polityczne na najwyższym szczeblu miały uspokoić zawsze podejrzliwego i wietrzącego spisek Stalina. Osobne rozdziały opisują detalowo tzw. Sprawę lekarzy, czyli prowokację przeprowadzoną przez bezpiekę około roku przed śmiercią Stalina.

Tym razem rzekomy spisek nie pozostał wykryty dla zaspokojenia obsesyjnych urojeń komunistycznego przywódcy. Przeciwnie - on sam od początku zdawał sobie sprawę, iż dowody i cała sprawa oskarżenia grupy lekarzy o zamiar uśmiercenia kierownictwa państwa zostały od początku spreparowane.

Tym razem masowe aresztowania dotknęły sam aparat bezpieczeństwa, oskarżony o brak czujności. Wśród odsuniętych miał być sam Beria, wówczas już wicepremier i członek Politbiura. Przeszkodziła tylko śmierć Stalina.

Postać Berii jest naprawdę odrażająca. Dowiadujemy się, jak osobiście bije więźniów na przesłuchaniach, jak osobiście poleca stosować wyszukane tortury, prześladować rodziny osadzonych. Pietrow przechodzi do biografii drugiego i trzeciego szeregu stalinowskich oprawców.

Mamy więc m.in. Szefa NKWD w latach 1938-1941 (czyli współodpowiedzialnego za zbrodnię katyńską) Wsiewołoda Mierkułowa, pełniących najwyższe funkcje dowódcze w aparacie bezpieczeństwa braci Bogdana i Amajaka Kobułowów ulubieńców Berii, odpowiedzialnego za najważniejsze dochodzenia śledczego Lwa Włodzimirskiego.

Następnie akcentujący się okrucieństwem śledczy Borys Rodos i Lew Szwarcman. Nie zabrakło oczywiście kata z Łubianki Wasilija Błochina, osobiście mordującego strzałem w tył głowy polskich policjantów w Twerze.

Na koncie tego sowieckiego zbrodniarza wg zróżnicowanych obliczeń historyków jest co najmniej kilkanaście tysięcy ofiar, zabitych przez niego osobiście. Po latach odszedł z organów bezpieczeństwa na 'zasłużony odpoczynek'.

Zaletą książki jest przystępny język, jakim pozostała napisana, a zarazem dbałość autora o źródłowe potwierdzenie głoszonych poglądów.